Аудио Нұсқаулықты
Аудиогид
Audio guide

Аудио нұсқаулықты пайдалану өте қарапайым және оны құлаққапта пайдалану одан да оңай әрі ыңғайлы. Егер осындай құрал сізде өзіңізбен бірге бар болса, онда оларды пайдалансаңыз, біз ризамыз. Экспонаттардың жапсырмаларына назар аударыңыз – Егер сіз жапсырмада құлаққап пен нөмірдің белгішесін көрсеңіз-біздің аудио нұсқаулықтағы сәйкес нөмірмен белгіленген трекке ауысыңыз.

Жақында таныса бастайтын Экспозиция, ұсынылған жұмыстардың барлығы дерлік жасанды интеллект арқылы жасалғандығымен ерекшеленеді. Біздің жобадағы жасанды интеллект барлық жерде бар — тіпті көрмеге арналған баспасөз баянының мәтінінің 70% – дан астам жасанды интеллект арқылы жасалған.

Көрме экспозициясы жасанды интеллект көзімен ғана емес, Қазақстанның көзқарасын көрсететін 120 дан астам картиналардан тұрады. Жоба қонақтары нейрондық желілердің көмегімен жасалған еліміздің табиғатын, сәулеті мен тағамдардың балама көрінісін көре алады.

Жасанды интеллект дегеніміз не? Бұл машиналарға адам сияқты ойлауға және әрекет етуге көмектесетін компьютерлік технологияның бір түрі. Жасанды интеллект ғылым саласы ретінде 1956 жылы ресми түрде жарық көрді.

Жасанды интеллектті қолдануды бастау үшін алдымен адам жинаған және сүзгіден өткізген үлкен деректер жиынтығына сүйене отырып үйрету керек. Айта кететін бір жайт, жасанды интеллекттің кез-келген моделі пайда болғаннан кейін оған Этика, мәдени ерекшеліктер, сондай-ақ дін мен саясаттың ерекшеліктері туралы әртүрлі ережелер қолданылады.

Практикалық қолдануға келетін болсақ, жасанды интеллект әртүрлі тәсілдермен қолданылатыны сіз үшін құпия емес деп ойлаймыз. Мысалы, ол үлгілерді тану, шешімдер қабылдау және мәселелерді шешу, сүйікті интернет-дүкеніңіздегі өнімдерді ұсыну немесе дәрігерлерге ауруларды диагностикалауға көмектесу үшін қолданылуы мүмкін. Жасанды интеллект машиналарды басқару үшін де қолданыла алады.

Жасанды интеллектке әр түрлі көзқараспен қарауға болады, бірақ оның медицинада, ғылымда, технологиялық секторда және басқа да көптеген салаларда үлкен перспективалары бар сияқты. Қысқаша айтқанда, жасанды интеллект-бұл біздің өмірімізде барған сайын маңызды болып келе жатқан таңғажайып технология.

Енді бұларсыз көрме жобасы болмайтыны туралы сөйлесейік. Ал қазір біз тек картиналар туралы айтып отырған жоқпыз! Жасанды интеллект біз идеяларды қалыптастыру, көрме үшін ақпараттық стендтер құру және тіпті баспасөз баянын жазу үшін де қолданылды. Сонымен, біздің кейіпкерлеріміз AI жүйелерінің түрлері – GPT және Midjourney.

GPT дегеніміз не? GPT-бұл мәтіннен бастап әр түрлі форматтарды құра алатын үлкен лингвистикалық модель (мысалы, ” GPT, маған махаббат әнін жаз!”) бағдарламалық кодпен аяқталады (“Хэй, GPT, маған ойынға код жазыңыз, онда доп қабырғалар арасында ұшады!”). Мысалы, GPT 3 нұсқасы мәтіндер мен кодтардың үлкен массивінде оқытылды – шамамен 45 гигабайт мәтіндік деректер. Бұл сізге 45 гигабайт мысық бейнесі емес, солай!

Мәтіндік жауаптар генерациясы пайдаланушыны енгізгеннен кейін келесі сөзді түсіну арқылы жүреді, яғни ол өзі зерттеген гигабайт деректерге сүйене отырып, ең ықтимал келесі сөзді таңдап, сөзбе-сөз жауап қалыптастырады. Бұл іс жүзінде болжамды, жақсы немесе болжамды тіл моделі, ол жауапты болжайды, бірақ кейде қателіктер жібереді, өйткені ол өзі ойлауды білмейді. Сондықтан GPT-ді қолданғанда абай болыңыз!

Бұл экспозициядағы көптеген картиналарға қолданылған екінші құрал-Midjourney нейрондық желісі.  Midjourney-суреттердің үлкен массивінде оқытылған кескін генерациялау технологиясы. Модельдің өзі стильдерді, түстерді, өлшемдерді, пішімдерді және т.б. ажырата алады – біздің көрмені аралап жүргенде мұны өзіңіз көре аласыз.

Midjourney элементтердің үлкен санын біріктіру арқылы суретті нөлден жасау принципі бойынша жұмыс істейді. Сіз үшін қызықты факт: модель танымал кейіпкерлердің барлық суреттерін, мысалы, сол Карлсонды толығымен тарта алмайды. Яғни, Midjourney Карлсонды тікұшақпен немесе артында желдеткіші бар жақсы тамақтанған адам ретінде тартады. Егер Сізді қызықтыратын немесе ештеңе жасамайтын болса, онда сіз Midjourney көмегімен Карлсонды өзіңіз жасай аласыз.

Бұл біз осы көрме жобасын жасау кезінде қолданған барлық технологиялар емес, бірақ, мүмкін, біз ең бастысы туралы айттық. Әрі қарай жылжыйық!

Сіз қазір танысатын бөлім-бұл балама сәулет. Әр түрлі ғимараттар мен құрылыстарды жобалау мен салудың ежелгі өнері сәулет туралы, онсыз біздің өмірімізді елестету мүмкін емес.

Бұл ғылым дәл қашан пайда болды-айту қиын, бірақ біз бірнеше мыңжылдықтар бойы осы ғылыммен қатар өмір сүріп жатырмыз деп дәл айтуға болады. Осы уақыт ішінде адам қандай архитектуралық өзгерістер мен ерекшеліктерді көрмеді! Шынымды айтсам, бізді таң қалдыру өте қиын. Бірақ, келісесіз бе, оларға тән емес ландшафттарда немесе балама материалдан жасалған кейбір сәулет нысандарын елестету әрқашан қызықты болды.

Біз осы бөлімде дәл осылай жасадық. Егер біз данышпан каталондық сәулетшінің ең әйгілі туындысын елестетсек не болады? Антонио Гауди Саграда ғибадатханасы Тегі мәрмәрмен салынып, оны мұхит түбіне орналастырамыз? Midjourney нейрондық желісінің арқасында біз мұны жүзеге асыра аламыз.

Біз сондай-ақ австралиялық және әлемдік сәулет шедевріне, атап айтқанда Сидней опера театрына көзқарасымызды тоқтатуды шештік. Естеріңізде болса, бұл ғимаратта театрды әлемдегі кез келген басқа ғимаратқа ұқсамайтын шатырды құрайтын желкенді қабықтардың бірегей сериясы бар. Опера театры 1973 жылы ашылды, ал 2007 жылы оны ЮНЕСКО Дүниежүзілік мұра тізіміне енгізді және айтпақшы, бұл мәртебеге ие 1970 жылдардағы жалғыз ғимарат. Бұдан басқа, ғимарат “әлемнің жеті жаңа кереметі” тізіміне үміткер болды, бірақ финалда жеңіліп қалды. Біз Midjourney – ден бұл ғажайыпты сиқырлы реализм стилінде бейнелеуді сұрадық-және біздің ойымызша, нейрожелі бар күшімен жақсы жұмыс істеді. Театр көптеген желкендері бар ұқсас кемеге айналды.

Біз қазақстандық сәулет өнерінен де өте алмадық. Экспозицияның осы бөлігінде, мысалы, шыныдан салынған Алматыдағы Вознесенский шіркеуі, тіпті неофутуристік стильде де Сізді күтеді. Бірден сіз “Бәйтеректі” таба аласыз, ол жас, берік, өсіп келе жатқан ағашты білдіреді және өзінің тарихи тамырларын сақтаған, берік тірек пен болашақ өркендеуге ұмтылған мемлекетті білдіреді. Жақын жерде Хан шатырды да көресіз. Сіздердің көпшілігіңіз Хан Шатырдың әлемдегі ең үлкен шатыр екенін және тіпті Гиннестің рекордтар кітабына енгенін білетін шығарсыз. Тек нейрондық желі жасаған суретте біз оны таки хан – муракпен бірге бас киіммен біріктіруді сұрадық. Нәтиже қалай?

Физика әуесқойлары үшін біз жасанды интеллекттен Астанадағы “Нұр Әлем” Болашақ энергиясы мұражайының ғимаратын Никола Тесланың плазмалық шамымен біріктіруді сұрадық. Данышпан ғалым сөзсіз “лайк”қояды! Бірақ белсенді өмір салтын сүйетіндер үшін біз аңызға айналған “Медеу” үшін ерекше нәрсе ұсынуды сұрадық-нейрондық желі сізді таң қалдырды деп үміттенеміз. “Көктөбе” телемұнарасының жанынан өту де қиын болды, өйткені биыл осы ғажайып нысанның құрылысына 40 жыл толады – мерейтой, қандай болмасын! Биылғы жылы мерейтойды The Walt Disney Company – 1923 жылы ағайынды Уолтер мен Рой Дисней шағын анимациялық студия ретінде құрған американдық трансұлттық Медиа корпорациясы атап өтеді. Бұл кеше болған сияқты, ал бүгін Дисней 100 жыл болды. Осындай екі мерейтойдың арқасында біз нейрожеліден Диснейдің мультфильмдеріне дәстүрлі экран сақтағыш түрінде “Көктөбені” ресімдеуді сұрадық.

Біз сіздерге сондай ақ Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік музейін көрсетуді жөн санадық. Заманауи ғимарат 1985 жылы салынған. Біз нейрондық желіден музей ғимаратын 2085 жылы салуды бастаса , оның қандай болатының елестетуді сұрадық. Кім біледі, мүмкін осы ғасырдың аяғында музей дәл осылай көрінетін шығар.?!

Бұл монументалды архитектураның бәрі керемет, бірақ киіз үйсіз қайда? Біз досымыз midjourney нейрондық желісінің қиялын шектемеуге тырыстық, сондықтан мұнда консерваторлар өздеріне ұнайтын киіз үйлердің дәстүрлі нұсқаларын табады, ал эксперимент әуесқойлары футуристік нұсқаларды көре алады. Олар сіздің жүрегіңізде резонанс тудыратынына сенімдіміз!

Шынын айтайық: біздің әрқайсымыз дерлік адамзатты ұзақ уақыт бойы мазалайтын сұрақтарға таң қалдық! Қайсысы ертерек пайда болды-жұмыртқа немесе тауық?

Қызығушылық-адамзат прогресінің қозғаушы күші. Дәл осы және басқа да көптеген сұрақтарға жауап табуға деген ұмтылыс адамзаттың бүкіл тарихында дамуына мүмкіндік берді. Сіз болжағандай, адамзатты – теңізді, тіпті бүкіл мұхитты толғандырған және алаңдататын сұрақтар.

Біз адамзатты толғандыратын төрт сұрақты таңдауға шешім қабылдадық: “бақыт деген не?”, “Өмірдің мәні неде?”, “Махаббат деген не?”және” жер бетінде өмір қалай пайда болды?”. Жауаптар үшін біз сіз ойлағандай көп нәрсені білетін GPT тілдік моделіне жүгінуге тырыстық. Бірақ сізге тек GPT-ден алынған мәтіндік жауаптар беру-бұл қызықсыз болар еді, сондықтан біз Midjourney нейрожелісінен GPT жауаптарын елестетіп көруді сұрадық. Бұл не болды? Сіздің алдыңызда жиналған 4 кенеп, сондықтан өзіңіз бағалаңыз!

Біз философия тақырыбын жалғастырамыз. Білесіз бе, кейбіреулер Жер үш китте тұр деп санайды. Мұнымен келісу оңай емес, бірақ ежелгі грек философиясы үш китте тұрғанымен келісу әлдеқайда оңай. Сіз бұл киттердің аттарын білетін шығарсыз. Келіңіздер, мен бастаймын және сіз аяқтайсыз: Арис Али Тотель (біреу фонмен), Али Тон (біреу фонмен) және шырын Али Рат (біреу фонмен). Керемет, сіз бәрін білесіз! Бұл үшеуі біздің заманымызға дейінгі бірнеше жүз жыл ішінде өмір сүргеніне қарамастан, біз олар туралы бүгін – біздің заманымыздың ХХІ ғасырында айтуды жалғастырамыз.

Олардың идеялары әлі де танымал және бүгін талқыланып жатқандықтан, біз ойладық, неге біз бұл үшеуінің бүгінгі күні қандай болатынын елестетпейміз? Бірақ оларды қалай бейнелеуге болады? Шабыт алу үшін біз үш бақытты адамның қандай болғанын көруді шештік. Қалың сақал, шаштар хмм, бірақ бұл қазіргі заманғы хипстер. Бірақ бізде логикалық сұрақ туындады: біздің суретші Midjourney мұндай тапсырманы орындай ма? Ол жетістікке жеткен сияқты. Бірақ жасанды интеллект әлі жетілмегенін мойындайық. Платонға мұқият қараңыз-сол жақ иықта жейде жоқ, ал қолда 6 немесе 7 саусақ бар ма. Мүмкін бұл жай ғана Midjourney-де осындай әзіл сезімі бар шығар? Тек болжау ғана қалады! Әділеттілік үшін, Midjourney нейрондық желісінің соңғы нұсқасында саусақтардың шамадан тыс саны мәселесі іс жүзінде шешілгенін атап өтеміз, бірақ біз сізге дәл осындай Платонды көрсете алмадық.

Сіз ойлағандай, сіздің батыр философтарыңыз біздің дәуірімізге дейін ғана емес, сонымен бірге сіз бен бізге сәл жақын уақытта болды. Біз GPT-ден Аристотель мен Сократтан жас жігіттер туралы сұрай алдық, өйткені ол бізге Кант, Маркс және Ницше кім екенін айтуға асықты. “GPT, бірақ философиялық тұрғыдан бірдеңе айт!”(келесі дәйексөз компьютерлік сөйлеу синтезаторының дауысы) ” мені өлтірмейтін кез келген нәрсе мені күшейтеді!”- бір кездері Ницше осылай деді. Фактілер көрсеткендей, Ницшенің жасанды интеллектісі оны өлтірген жоқ, яғни оны күшейтті. Қаншалықты? Оны (және кантты Маркспен бірге компания үшін) Marvel әлемінің супер қаһармандарына айналдырғаны соншалық. Ал, нәтиже қалай?

Қазақ мифологиясының тамыры исламға дейінгі дәуірде, ата-бабаларымыз айналасындағылардың бәрі рухтармен қоныстанған деп сенген. Өздеріңіз білесіздер, 960 жылға дейін түркі тілдес халықтар дін бойынша пұтқа табынушылар болған-оларда әртүрлі құдайлардың, рухтардың, жаратылыстардың, құбыжықтар мен жындардың тұтас пантеоны болған. Бұл жаратылыстар адамдар арасында өмір сүріп, барлық көріністерді қабылдап, элементтерді басқара алады. Адамдар адам өміріне де әсер ете алады және қоршаған әлемге белсенді араласуға қабілетті деп сенді.

Сонымен, күн мен түннің, сондай —жаз бен қыстың өзгеруі Бәйтерек өмірінің әлемдік ағашының тамырында тұратын айдахар жыланының жыл сайын қасиетті Самұрық құсының жұмыртқасын-Бәйтерек тәжіне салатын күнді жұтуымен түсіндірілді. Осылайша миф адам ғылыми түсініктеме бере алмайтын көп нәрсені түсіндірді.

Зерттеушілер материалды жүйелі түрде жинай және жаза бастады, тек XVIII ғасырда этнографиялық экспедициялар кезінде, XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында Қазақ фольклористикасы дербес зерттеу саласы ретінде қалыптаса бастады. Бүгінгі таңда қазақ халқының халық аңыздары мамандардың ғана емес, сонымен қатар Қазақстан халқының кең топтарының да үлкен қызығушылығын тудыратынын айту әділетті. Және жақсы себеппен!

Қазақ мифологиясының тағы бір ерекшелігін атап өтейік: бізге жеткен барлық әңгімелерде мифтік кейіпкерлердің қалай көрінгені туралы сыртқы сипаттама жоқ. Бұл беру тәсілімен байланысты деп саналады – ауызша баяндауда баяндаушы кейіпкерлерді кездейсоқ сипаттап, атмосфераны нагыстырып, тыңдаушыны баурап алды. Дегенмен, сіз барлық қиындықтарға қарамастан, біздің мифологиямыздың кейіпкерлері ата-бабаларымыздың санасында қандай да бір көрнекі бейнені табуы керек екенін түсінесіз. Сондықтан біз өтіп бара алмадық және жасанды сұрай алмадық интеллект оның пікірінше, көптеген мифологиялық кейіпкерлер қандай болатынын көрсету. Мифология табиғатынан фантастикалық, сондықтан біз жасанды интеллекттен кем емес фантастикалық стильде, атап айтқанда стеймпанк стилінде кейіпкерлер жасауды сұрадық.

Білмейтіндер үшін бұл өзім үшін: Steampunk — бұл бу және басқа да күрделі механикалық машиналар негізгі технология болып табылатын әлемде болып жатқан оқиғаларды сипаттайтын ғылыми фантастиканың кіші жанры.

Ең танымал қазақ халық ертегілерінің бірінің кейіпкері. Ата-анасының батасын алғаннан кейін, Ер-Төстік қорқынышты жұт жылы жоғалып кеткен ағаларын іздеуге барады. Ер-Төстік ағаларымен бірге ата-анасының үйіне оралғанда, олардың әкесі барлық ұлдарын үйлендіруді шешеді және оларға тоғыз  қарындас қалыңдық іздейді. Ер-Төстік  жаңа шытырман оқиғалары осылай басталады, онда ол қорқынышты Жалмауыз кемпірімен де, айдаһармен де бетпе-бет келіп, бүркіт құтқарып, тіпті жер асты патшалығына барып келген.

Мыс мұрны мен мыс тырнақтары бар әдемі жас әйелге ұқсайтын зұлым жын-перілер. Оның сұмдық күші және құстар мен ұсақ жануарларды өлтіретін қатты дауысы бар.

Жезтырнақты жеңе білген бақытты адамдар туралы аңыздар сақталған. Солардың бірі бойынша аңшы Жезтырнақты оның отына шыққан қыз мұрнын үнемі жеңімен жауып тұрған кезде, тіпті тамақ ішкен кезде де анықтаған. Ол кеткеннен кейін ол оттың жанына бөрене қойып, оны киіммен жауып, ағашқа тығылды. Түнде Жезтырнақ қайтып келіп, бөренеге асығып бара жатқанда, аңшы жынды дәл атып өлтірді.

Қоршаған әлем мен адамның Жаратушысы болып табылатын аспан рухы. Тенгри құдіретті деп саналады, оның әр сөзі жүзеге асады, істерге айналады, оның айтуынша, таулар тұрғызылып, теңіздер толады. Ол адам тағдырын басқарады және де адамның қашан туылуы керек, қалай өмір сүру керек және адам қашан өлуі керек екенін біледі.

Кемпір бейнесіндегі жын-перілер, адам жегіш, бала ұрлаушы. Кейде ол кез-келген қыздың сеніміне кіріп алып, күнделікті тыныштықпен бақытсыздықты толық сарқылуға жеткізгенше оның тізесінен қан сорады.

Ол “өлім елінің” қамқоршысы ретінде әрекет етеді және кейбір ертегілерде кейіпкерге сиқырлы заттарды іздеуге, тіпті үйленуге көмектеседі.

Жердегі әйел құдайы, мейірімді рух. Босану алдында босанған әйел мен нәресте күзетіліп, Ұмай таза деп саналатын киіз үйдің сол жағындағы кіреберісте орналасқан.

Балалардың белгілі бір жағдайлары Ұмайдың әрекеттерімен байланысты болды. Егер бала түсінде күлімсіресе, бұл онымен сөйлесетінін білдіреді. Ал енді  ойланыңыз, егер ол жыласа, онда оны зұлым рухтар қорқытады, ал ақылы біраз уақытқа кетеді.

Әйел жаратылысы, көбінесе ұсқынсыз: қалың, түкті, аузынан өткір азу тістері шығып тұрады, кеудесі жерге ілінеді. Қолында-ұзын тырнақтар, маңдайында-үшінші көз. Әдетте жағадағы адамдарға шаштарын тарап көрінеді

Әдетте, Албастар ауруды, қорқыныш сезімін тудыра алады, бірақ әсіресе босанатын әйелдер мен жаңа туған нәрестелерге зиян тигізеді.

Қазақ ертегілері мен қысқа әзіл-сықақ әңгімелерінің кейіпкері. Оларда кедей, мейірімді, тапқыр және ақылды ұлы Алдар-Көсе ашкөз байларды, жалқауларды, ақымақтарды және тіпті шайтандарды алдап, жазалайды.

Халық махаббаты оны  қазақтар, түрікмендер мен өзбектер арасында әділдік үшін танымал күрескерлердің біріне айналдырды.

Халықтың тәуелсіздігі үшін күресін, әділ және бейбіт өмірді Растауды баяндайтын аттас эпостың орталық кейіпкері.

Алпамыс эпосының бірінші бөлімінде өзінің қалыңдығы Баршын үшін шайқасып, соңында оған үйленеді. Екіншісінде оның бөтен жерлерге жаңа жорығы, зынданда жеті жыл болуы және отанына оралуы туралы айтылады. Нәтижесінде ол жауларын жеңіп, халықты өз билігіне қайта біріктіреді.

Көптеген басқа халықтар сияқты қазақтардың да айдаһары бар.. Еуропалық айдаһарлардың бейнесі-күшті тырнақ табандары бар отпен тыныс алатын қанатты тіршілік иелері-оған тым ұқсас емес. Айдаһар керемет мөлшердегі үлкен жыланға ұқсайды. Айдаһардың кейбір ертегілерінде жеті басы болса да, оның табандары мен қанаттары туралы халық фольклоры туралы айтылмайды.

1900 жылы Theodor Hildebrandt & Sohn шоколад фабрикасы 100 жылдан кейін өмір қандай болуы мүмкін деп ойлады. Осы ойлардың нәтижесінде 2000 жылы әлем қандай болуы мүмкін екенін көрсететін 12 стикер карталар сериясы дүниеге келді.  Бұл серия үлкен жетістік болды, сондықтан біз ең қызықты 6 сюжетке тоқталып, олар туралы біраз мәлімет беруді шештік.

Осы бөлімдегі ақпараттық стендте сіз түпнұсқа карталармен таныса аласыз, бірақ біз таңдаған 6 сюжет бойынша жылдам жүгіргіміз келеді. Қуылды!

Бірінші Сюжет. Су бетінде өздігінен қозғалу мүмкіндігі әрқашан адамзаттың арманы болған сияқты. Бақытымызға орай, бұл қазір су шаңғыларымен, реактивті шаңғылармен, каноэмен, реактивті пакеттермен және т.б. 100 жыл бұрын адамдар, мысалы, есу дөңгелектерімен суда қозғалу мүмкіндігін көрді.

Әрі қарай жүріңіз! Келесі сюжеттің мәні мынада: немістер 2000 жылы біздің көпшілігімізде жеке ұшақ болады деп ойлады. Иә, Карл Вильгельм Отто Лилиенталь ұшақпен сәтті ұшқан алғашқы адамдардың бірі болып саналады және ол мұны 19 ғасырда жасады, бірақ жеке ұшақтар, біз көріп отырғанымыздай, әлі күнге дейін көпшілікке тамыр жайған жоқ.

Келесі болжам: 2000-да жақсы ауа-райын жасайтын машиналар болады. Шынында да, ауа-райы мен климатқа әсер ету әдістері қазірдің өзінде сынақтан өтуде. Бүгінгі күні, мысалы, дауылдың алдын алуға немесе құрғақ аймақтарға жаңбыр жаудыруға арналған “бұлтты вакцинация” қолданылады.

Міне, біз төртінші сюжетке жеттік. Сонымен, келесі суреттегі жұмбақ –  субмарин дегеніміз не? Бұл туристерге арналған суасты кемесінің мысалы. Туристер шағын кемеге мініп, үлкен терезе терезелері арқылы су астындағы өмірді бақылай алады деп болжанған. Бұрын тек әскери-теңіз күштеріне немесе теңіз биологтарына арналған нәрсені туристер де сезіне алады, дегенмен қазіргі сүңгуір қайықтар немістер 100 жыл бұрын ойлағаннан сәл өзгеше көрінеді. Дегенмен, көптеген курорттық аймақтарда сіз шыны түбі бар қайықпен саяхаттай аласыз.

Соңғы болжам жабық қалалардың болуын болжайды. Дауыл да, нөсер де, бұршақ та, басқа ауа – райы құбылыстары да мұндай қалаға зиян тигізбейді-өйткені үйлер берік шатырмен қорғалған.

Ақырында, менің жеке сүйіктім: жылжымалы үйлер. Сөмкелеріңізді жинамаңыз, саяхат кезінде қобалжымаңыз және таңертең басқа жерде, төрт қабырғаңызда оянбаңыз ба? Шамасы, 100 жыл бұрын дәл осылай елестетілген: паровозды рельстерге тартатын жылжымалы көпқабатты үй. Бүгінде мұндай жылжымалы үй жылжымалы үй деп аталуы мүмкін. Сондықтан бұл болашаққа деген көзқарас соншалықты алыс емес.

Ендеше біз дәл қазір «НейроҚазақстан» көрмесіндеміз деп нақты айта аламыз.  Бірақ бізді алда не күтіп тұрғаның кім айта алады?

Болашаққа алаңдау – адамды үнемі мазалап келген, бірақ жауабы әлі табылмаған сұрақтардың бірі. Әрқайсымыз ертеңгі күннің жоспарын анық білгенімізбен, алдағы бір немесе он жыл ішінде не боларын айта алмаймыз. Біз өмір сүретін әлем көз ілеспес жылдамдықпен өзгеруде. Оны енді ешкім тоқтата алмайды.

Десек те, болашақты болжаудың қызығы мен жұмбағы мол. Сол себепті біз нейрожүйеден болашақта адамның, қоршаған орта мен тіпті біздің күнделікті қолданатын гаджеттеріміздің қандай боларын болжап беруді сұрадық. Біздің талабымыз бойынша нейрожүйе болашақтың дамуын позитивті және негативті бағытта қалыптастыруға міндеттелді. Біз жарқын болашаққа сенеміз, бірақ өмірдің көлеңкелі жағы туралы да ұмытпаған абзал. Сонда ғана біз адамзаттың болашағына жауапты екенімізді бір сәтке де естен шығармай, дамудың дұрыс жолына түсеміз.

Бұл бөлім сізді жаңаша ойлауға үйретеріне сенеміз. Мысалы, ертең сіз қоқысты сұрыптап жинауды бастарсыз. Мұның өзі – жаңа қадам. Ауқымды тірлік шағын әрекеттерден басталады!

Сіз мектепте тарихты жақсы көрдіңіз бе? Мен оны қалай жақсы көретінімді ескере отырып, оны бәрі жақсы көруі керек сияқты. Бірақ мен бұл жағдайдан алыс екенін білемін. Бірақ біздің көпшілігіміз комикстерді жақсы көреміз, сондықтан менің ойымша, егер мектептегі тарих кітаптарын тарих комикстері бар журналдармен алмастыратын болсақ, онда біз тарихты көбірек жақсы көретін шығармыз.

Сондықтан біз сізге негізгі тарихи оқиғаларды ұсынудың осындай қызықты форматын ұсынуға шешім қабылдадық. Бірақ не таңдау керек, не туралы айту керек, нені тоқтату керек? Бақытымызға орай, бізде GPT бар, ол бізге қандай оқиғалар мен тіпті бүкіл дәуірлер туралы айту керектігін айтты. Біз midjourney нейрондық желісінің GPT кеңестері бойынша комикстер жасау қаншалықты жақсы болатынын білмедік, бірақ олар оңай ортақ тіл тапқан сияқты. Сондықтан, егер сіз мектепте серуендеп жүрсеңіз немесе жай ғана тарихты ұнатпасаңыз, онда біз оны қысқаша экскурсияда зерттеуді ұсынамыз-мүмкін мұнда және қазір ол Сізге онша қызықсыз болып көрінбеуі мүмкін!

Сіз Эрих Мария Ремарктың “салтанатты доғасын” оқыдыңыз ба? Мен оқымадым, бірақ бұл романнан дәйексөз келтіре алмаймын:

“Біз бөлмелерде тым көп уақыт боламыз. <…> Төрт қабырғада тым көп ойланыңыз. Біз тым көп өмір сүріп, үмітімізді үземіз. Табиғат аясында сіз үмітсіздікке ұшырай аласыз ба?”

Және шынымен де. Келіңіздер: егер сіз соңғы айда табиғатқа таңдалсаңыз, онда сіздің қиялыңыздағы құрылғыдағы “бір” батырмасын басыңыз, егер сіз соңғы алты айда табиғатқа таңдалсаңыз, “екі” батырмасын басыңыз, егер жоқ болса, бұл аздап ойлануға себеп болады.

Біз, әрине, біздің көрме жобасына баруды шешкеніңізге өте қуаныштымыз, бірақ келісейік: бос уақытыңыз аз болған соң, біз жақын маңдағы саябаққа қарағанда табиғатқа шығамыз ба?

Өздеріңіз білетіндей, көптеген суретшілер табиғаттан шабыт алады. Жасанды интеллект оған қандай көзбен қарайды деп ойлаймын? Оның қолына қылқалам берейік. Кенепке текстуралық Майды беру сіз ойлағандай әлі де қиын. Бұл мүмкін болса да, егер біз 3D принтері бар нейрондық желілермен дос болсақ. Осы уақытта біз жасанды интеллекттен тек акварельмен шектелуді сұрадық.  Шынымды айтсам, дәл осы бөлімде бұл жұмыстарды кім жасағаны туралы қателесу өте оңай болар еді.

Тақырыптың жалғасында мен жасанды интеллекттен алынған акварель табиғаты, әрине, қызықты, бірақ туған нәрсеге, әсіресе сәл өзгеше көзқараспен қарау одан да қызықты деп айтқым келеді. Осы бөлімнің екінші бөлігінде біз нейрондық желіден туған жерлерімізге ең ұлы суретшілердің көзімен қарауды сұрадық. Ван Гогтың орындауындағы Дала, Рене Магритт салған Үлкен Алматы көлі қызықты емес пе? Не болғанын көрейік!

Әр заманның өз батырлары болған. Олардың біріне сүйсінсе, біреулерін жеккөрді, енді біреулерін тіпті күлкіге айналдырған. Ендеше бұл бөлімде біз сіздерге өткен және қазіргі заманның батырларын таныстыруды жөн санадық.

Олар сізге де , мағанда жақсы таныс: Томирис патшайым, Әл-Фараби, Абылай хан, Шоқан Уалиханов, Абай Құнанбаев, Жамбыл Жабаев. Бірақ өткен заманның батырларын бейнелеудің ең жақсы тәсілі қандай болғаны дұрыс, қандай стиль таңдау керек? Өткен заманның батырлары үшін болашақтың стилі ең қолайлы болып көрінетін сияқты, сондықтанда серіктесіміз (жасанды интеллектпен) талқылап, Киберпанк стилімен жүруді шештік. Бірақ киберпанк дегеніміз не? Киберпанк – сандық технологиялар  кибернетика және вертуалды шындық, болашақ адамдарының өміріне барынша жақыннан қалай енгенің сипаттайтын фантастика жанры. Нейрондық желі бұл жанрды жақсы түсінетін сияқты. Өздеріңіз ойлағандай батырлар өткен заманда  ғана емес, олар бүгінде бар және біздің қасымызда.

Азық – түлік жеткізуші, самокат тебуші және марафон әуесқойлары – әрқайысымыз олармен әр түрлі қарым қатынас жасай аламыз, бірақ олардың барлығы біздің өміріміздің бір бөлігіне айналды. Олармен әркімнің қарым-қатынасы әртүрлі екенің ескере отырып, біз оларды нақты тұлғалар ретінде көрсетпеуді жөн көрдік. Сіз оларға қатаң үкім шығармас үшін, неге оларды керемет жануарлар бейнесіңде көрсетпеске?

Сіз әлі аш қалып көрген жоқ деп үміттенеміз, өйткені көрменің осы бөлімінде сіз өзіңіздің тәбетіңізді тежеуіңіз керек. Сіз тарихты ұнатпауыңыз мүмкін, архитектураға немқұрайлы қарауыңыз мүмкін, бірақ дәмді тамақтанудан бас тартпайтыныңыз анық. Бесбармақ, қазы, құрт бар жерде қандай көрме болуы мүмкін? Сондықтан ас үйге немесе жақын мейрамханаға алып-ұшып кетіп қалуға болады, бірақ сіз өз-өзіңізді қолыңызда ұстаңыз, өйткені біз сіз үшін қызықты нәрсе дайындадық!

Бұл бөлімде біз сіздің бақылау қабілетіңізді және аздап түйсігіңізді тексеруді жөн көріп отырмыз. Әр тағамға немесе өнімге ілесетін екі суреттің бірі – нақты фотосурет, ал екіншісі – нейрондық желі. Әр жағдайда нақты тағам қай жерде және жасанды интеллект сізді алдауға тырысатын жерде болжам жасауға тырысыңыз. Дұрыс жауапты білу үшін әр жұмыстың жанында QR кодын қолдану жеткілікті. Астарыңыз дәмді болсын… Ой, назар қойып қараңыздар!

Міне, осымен біз көрменің соңғы бөліміне де келдік. Біз ана тілінде сөйлейтіндер қатарында болған сон әртүрлі идиомалардың мағыналарын жақсы түсінеміз, бірақ жасанды интеллект онымен қиындықтарға тап болуы мүмкін. Дегенмен, ретімен жүрейік. Идиома дегеніміз не?

Идиома (ол фразеологизм, тұрақты өрнек) — белгілі бір тілге тән бөлінбейтін тіркес, оның мағынасы оның құрамдас бөліктерінің мағынасынан туындамайды. “Мысалы?”,- деп сұрасаңыз: “өз өзіңді қолыңда ұста”, “қасқырша аш”, “түймедейді түйедей ету”, “теңіз жағасында ауа-райын күту”, “бес саусағыңдай білу” – бәрі сізге жақсы таныс идиомалар.

Сонымен, сіз бен біз идиомаларды жақсы білеміз және олардың артында қандай құндылықтар тұрғанын түсінеміз. Бірақ Midjourney нейрондық желісінде осы фразеологиялық бірліктерді түсінетін белгілі бір сұрақтар бар. Сондықтан біз нейрондық желіге Midjourney-дің өзі әртүрлі тұрақты өрнектерді қалай көретінін көрсетуді ұсындық.

Экспозицияның осы бөлігінде біз сізге аздап ойнауды ұсынамыз. Жұмыстың жапсырмаларын біз әдейі төңкеріп іліп қойдық, осылайша сіз идиомаларды өздігіңізше тыныш болжай аласыз және олардың аттарын бірден оқымайсыз! Сізгесәттілік тілейміз!

Зодиактардың он екі таңбалы циклі біздің дәуірімізге дейінгі V ғасырдың соңында пайда болды, сол кезеңде алғашқы Зодиак жұлдызнамалары пайда бола бастады. Көріп отырғаныңыздай, болашақты болжау мүмкіндігі ұзақ уақыт бойы адамды толғандырды.

Дәл осы себепті біз экспозицияның осы бөлімінде Зодиак белгілерін біріктіруді шештік, сіз не ойлайсыз? Таро карталарымен. Бақытымызға орай, біздің адал досымыз Midjourney мүмкіндік береді. Суреттердің әрқайсысы сіз ойлағандай он екі зодиак белгісінің бірін білдіреді. Әр белгі туралы көбірек білу үшін экспозицияның осы бөлігімен бірге жүретін ақпараттық стендті зерттеуге жалқау болмаңыз! Сіздің зодиак белгісінің сипаттамасы сіздің мінезіңіз бен табиғатыңызға сәйкес келе ме? Мен, мысалы, таразы – өзінің сүйкімділігі мен мейірімділігімен танымал әлеуметтік және дипломатиялық белгі. Таразы сонымен қатар шешілмегендігімен және тепе-теңдік қажеттілігімен танымал. О-о-маған өте ұқсас. Ал сізде қалай?

Айтпақшы, біз Instagram-да маска жасай отырып, Зодиак белгілері бар барлық суреттерді жандандыруға тырыстық. Оны пайдалану оңай: Зодиак белгілерінің экспозициясының жанында орналасқан QR кодын қарастырыңыз, ол сізді Instagram-да маскаға апарады. Егер маска кенеттен жұмыс істемесе, онда сізге Instagram-ның соңғы нұсқасына жаңартуға кеңес береміз. Күш сізбен бірге келсін!

Мүмкін сіздердің көпшілігіңіз Айнаға немесе телефонның алдыңғы камерасына қарауды ұнататын шығарсыз, солай ма? Өз бейнесін зерттеу арқылы әлемді тану барлық уақыттағы қылқалам шеберлері арасында кең таралған. Автопортреттерді тек портрет суретшілері ғана салған жоқ. Автопортрет суретшінің өз санасының тереңдігіне енуіне мүмкіндік берді. Енді сізді көптеген селфилер мен шамадан тыс нарциссизм үшін айыптайтындарға керемет жауап алдыңыз. “Сіз ештеңе түсінбейсіз, мен өзін-өзі танумен айналысамын!”- айыптаушыға батыл жауап беріңіз.

Автопортрет жанрын елемеу бізге рұқсат етілмеген сән-салтанат болып көрінді, сондықтан бір ғана сұраққа жауап беру керек болды: біз кімнің автопортреттерін көрсеткіміз келеді? Бұл жобаны сіз үшін жасай отырып, біз Google Meet арқылы үнемі қоңырау шалып, Telegram-дағы жұмыс сәттерін талқыладық. Сонымен, неге біз онсыз өз өмірімізді елестете алмайтындардың автопортреттерін бейнелемеске. Сондықтан біз жасанды интеллекттен әлеуметтік желілердің, мессенджерлердің, іздеу жүйелерінің автопортреттері қандай болуы мүмкін екенін бейнелеуді сұрадық. Ашық болайық, олар бізді күн сайын қоршап, өмірімізді бір уақытта жеңілдетеді және қиындатады. Сіз олардан бас тарта аласыз, елемеуге болады, бірақ бүгінгі күні олардың маңызды рөлін жоққа шығаруға болмайды. Сондықтан біз Midjourney-ден Facebook, TikTok немесе сол Яндекстің автопортреттері қандай болуы мүмкін екенін салуды сұрадық.

Естеріңізге сала кетейік, біз Минскідегі Farba галереясындағы беларусь әріптестерімізбен бірге «НейроҚазақстан» жобасын жүзеге асырдық. Сондықтан біз көрмемізде Беларусь елімен байланысты ең танымал суреттер ұсынылатын бір бөлім жасағымыз келді.

Шындығынызды айтыңызшы, бұл елді атап өткенде қандай ассоциациялар бар сізде? Картоп және одан жасалатын құймақтар, беларусь егістіктерін безендіретін  жүгері гүлдері , сол жерде мекендейтін бизон , сондай ақ беларусь аспанына ерекше ықыласпен қарауға мәжбүр ететін лейлектер. Бәлкім көпшілігіміз жоғарыда айтылғандардың барлығы қалай көрінетінің елестететін шығармыз. Бірақ әртүрлі дәуірлердің тамаша суретшілері Беларусьті қалай көре алатының тамашалайық. Бұл бөлімде біз Midjourney нейрондық желісінен Беларусьтің ассоциативті белгілерін өнер тарихындағы ең танымал шеберлер бейнелеген болса, қандай болуы мүмкін екенің  көрсетуді сұрадық.

Бұл бөлімде сіз Леонардо да Винчи, Винсент Ван Гог, Рене Магритт, Энди Уорхол және Иван Шишкиннің картиналарына  сілтемелерді таба аласыз. Олар сізге ыңғайлы болу үшін біз тікелей ақпараттық стендте орналастырдық. Ендеше тезірек танысайық!

Айтпақшы, мен ұмытып кете жаздадым: бұл картиналар интерактивті. Сіз оларды телефоныңызға орнатылған  Инстаграм маскасы арқылы жандандыра аласыз.   Ол үшін сізді тікелей маскаға апаратын QR кодын оқыңыз немесе @farba.gallery профиліне өтіп, маскалар бар бөлімді ашып, “НейроБеларусь” деп аталатын масканы табыңыз. Егер кенеттен  бірдеңе жұмыс істемесе, көмек алу үшін әкімшіге хабарласыңыз. Егер бәрі ойдағыдай болса смартфонның экранындағы суреттерді бассаңыз болады, олар фонды өзгертеді . ал егер сіз жүгері гүлдеріне, картопқа немесе картоп құймақтарына тікелей бассаңыз, тіптіі керемеееет болады…

Біз сіздің жобады саяхатыңызды біршама пайдалы және қызықты етуге тырыстық. Біз жетістікке жеттік деп ойлаймын. Біздің әлеуметтік желілерге жазылуды ұмытпаңыз, оны тікелей аудио Нұсқаулық парағынан таба аласыз. Біздің әлеуметтік желілер әрқашан Сіздің сындарыңыз бен тілектеріңізге, аудио Нұсқаулық туралы ескертулеріңізге және жалпы Көрме жобасы туралы ойларыңызға ашық.

Бүгін бізбен бірге болғаныңызға рахмет! Енді сізді осы көрме жобасы үшін арнайы жасалған иммерсивті “цифрлық эволюция” фильмінің атмосферасына енуге шақырамыз. Жақсы тамашалауыңызға тілектеспіз!

Пользоваться аудиогидом достаточно просто, а пользоваться им в наушниках еще проще. Если таковые у вас с собой имеются, то будем признательны, если воспользуетесь ими. Обращайте внимание на этикетки к экспонатам – если видите на этикетке иконку с наушниками и номером – смело переключайтесь на дорожку с соответствующим номером в нашем аудиогиде.

Экспозиция, с которой вы совсем скоро начнёте знакомиться, примечательна тем, что почти все представленные работы полностью созданы искусственным интеллектом. Искусственный интеллект в нашем проекте повсюду — даже текст пресс-релиза для выставки был более чем на 70% создан искусственным интеллектом.

Экспозиция выставки представляет собой более 120 картин, которые показывают видение Казахстана и не только глазами искусственного интеллекта. Гости проекта смогут увидеть альтернативное видение природы, архитектуры и кухни нашей страны, созданное при помощи нейросетей.

Давайте разберемся, что же такое искусственный интеллект? Это такой тип компьютерной технологии, который помогает машинам думать и действовать как люди. Искусственный интеллект как отрасль науки, официально увидел свет в 1956 году.

Чтобы начать использовать искусственный интеллект, необходимо его сначала обучить на основе больших наборов данных, которые как правило были собраны и отфильтрованы человеком. Стоит упомянуть, что после того как появляется какая-либо модель искусственного интеллекта, к ней дополнительно применяются различные правила относительно этики, культурных особенностей, а также особенности религии и политики.

Что касается практического применения, то, думаем, не секрет для вас, что искусственный интеллект используется по-разному. Например, он может применяться для распознавания закономерностей, принятия решений и решения проблем, для рекомендации товаров в вашем любимом интернет-магазине или для помощи врачам в диагностике заболеваний. Искусственный интеллект также может использоваться для управления машинами, и здесь речь не только о самоуправляемой Тесле, но и, например, о роботизированной руке.

Можно относится к искусственному интеллекту по-разному, но, кажется, очевидно, что у него огромные перспективы в медицине, науке, технологическом секторе и многих других сферах. Короче говоря, искусственный интеллект – это удивительная технология, которая становится все более и более важной в нашей жизни.

А теперь давайте поговорим о том, без чего, вероятно, не было бы всего выставочного проекта. И сейчас мы говорим не только о картинах! Искусственный интеллект мы привлекали для генерации идей, создания информационных стендов для выставки и даже для написания пресс-релиза. Итак, наши герои это разновидности систем ИИ – GPT и Midjourney.

Что же за GPT такая? GPT  – это большая лингвистическая модель, которая умеет генерировать различные форматы, начиная от текстов (типа, “GPT, а сочини мне песню о любви!”) заканчивая программным кодом (“Хэй, GPT, напиши-ка мне код для игры, где шарик будет летать между стенками!”). Например, GPT 3 версии была обучена на огромном массиве текстов и кода – почти 45 гигабайт текстовых данных. И это вам не 45 гигабайт видео с котиками, так-то!

Генерация текстовых ответов происходит через понимание следующего слова после ввода пользователя, то есть она формирует ответ слово за словом, подбирая как бы самое вероятное следующее слово исходя из изученных ею гигабайт данных. По сути это предсказательная, ну или предиктивная языковая модель, которая предсказывает ответ, но иногда делает ошибки, так как сама не умеет думать. Так что будьте осторожны с GPT!

Второй инструмент, которому мы обязаны многочисленными картинами в этой экспозиции – это нейросеть Midjourney.  Midjourney представляет собой технологию генерации изображений, которая была обучена на большом массиве картинок. Сама модель умеет различать стили, цвета, размеры, форматы и многое другое – вы можете убедиться в этом сами, когда прогуляетесь по нашей выставке.

Работает Midjourney по принципу генерации картинки с нуля через совмещение огро-о-омного количества элементов. Интересный факт для вам: не все изображения популярных персонажей модель может нарисовать полноценно, например, того же Карлсона. То есть Midjourney рисует Карлсона как упитанного мужчину с вертолетом или с вентилятором за спиной. Если вам будет интересно или нечем будет заняться, то можете сами попытаться создать Карлсона при помощи Midjourney.

Это не все технологии, которые мы использовали при создании данного выставочного проекта, но, пожалуй, о главных мы рассказали. Двигаемся дальше!

Раздел, с которым вы сейчас знакомитесь, это альтернативная архитектура. Древнее искусство проектирования и строительства разнообразных зданий и сооружений – всё это об архитектуре, без которой сегодня нереально представить нашу жизнь.

Когда точно зародилась эта наука – сказать сложно, но можно точно утверждать, что несколько тысячелетий мы уже живем бок о бок с этой наукой. За это время каких только архитектурных трансформаций и причуд не видел человек! Давайте будем честными, нас уже очень сложно удивить. Но, согласитесь, всегда было интересно представить какие-то архитектурные объекты в несвойственных им ландшафтах или же созданными из альтернативного материала?

Именно этим мы и занялись в этом разделе. Что получится, если мы представим самое знаменитое детище гениального каталонского архитектора Антонио Гауди храм Саграда Фамилия построенным из мрамора и поместим его на дно океана? Благодаря нейросети Midjourney мы можем это осуществить.

Мы также решили остановить свой взгляд на шедевре австралийской и мировой архитектуры, а именно на Сиднейском оперном театре. Как вы вероятно помните, это здание имеет уникальную серию парусообразных оболочек, образующих крышу, которые делают театр не похожим ни на одно другое здание в мире. Оперный театр открыт в 1973 году, а в 2007 он был внесён ЮНЕСКО в список объектов всемирного наследия и, кстати, является единственным зданием 1970-х годов с таким статусом. Помимо этого здание было кандидатом на внесение в список «Семи новых чудес света», но уступило в финале. Мы попросили Midjourney изобразить это чудо в стиле магического реализма – и, как нам кажется, нейросеть справилась с задачей на все 100. Театр получился подобным кораблю с многочисленными парусами.

Не могли мы пройти и мимо казахстанской архитектуры. В этой части экспозиции вас ждёт, например, Вознесенский собор в Алматы, построенный из стекла, да еще и в неофутуристическом стиле. Тут же найдете и «Байтерек», который означает молодое, крепкое, растущее дерево и символизирует собой государство, сохранившее свои исторические корни, имеющее прочную опору и устремлённость к будущему процветанию. Совсем рядом увидите и Хан Шатыр. Многие из вас, вероятно, знают, что Хан Шатыр является самым большим шатром в мире и даже входит в Книгу рекордов Гиннесса. Только вот на изображении, сгенерированном нейросетью, мы попросили совместить его с островерхим головным убором как раз таки хана – мураком. Как вам результат?

Для любителей физики мы попросили искусственный интеллект совместить здание Музея энергии будущего «Нур Алем» в Астане с плазменной лампой Николы Теслы. Гениальный учёный однозначно ставит “лайк”! А вот для любителей активного образа жизни мы попросили предложить что-то оригинальное для легендарного “Медеу” – надеемся, что нейросети удалось вас удивить. Тяжело было пройти и мимо телебашни «Коктобе», ведь в этом году исполняется 40 лет с окончания строительства этого удивительного объекта – юбилей, как ни крути! В этом году юбилей также празднует The Walt Disney Company – американская транснациональная медиакорпорация, основанная братьями Уолтером и Роем Диснеями в 1923 году как небольшая анимационная студия. Кажется, это было вчера, а сегодня Disney уже 100 лет. По причине таких вот двух прекрасных юбилеев мы и попросили нейросеть оформить нам “Коктобе” в виде традиционной заставки к мультфильмам от Disney.

Мы также решили показать вам Центральный Государственный музей Республики Казахстан. Современное здание было построено в 1985 году, а мы попросили нейросеть представить, как бы могло выглядеть здание музея, если бы его взялись строить в 2085 году. Кто знает, может именно так оно и будет выглядеть в конце текущего столетия?

Ну что ж, вся эта монументальная архитектура это прекрасно, но куда же без родной юрты? Мы постарались особо не ограничивать фантазию нашего друга нейросети Midjourney, поэтому здесь как консерваторы найдут себе в экспозиции традиционные варианты юрт по душе, так и  любители экспериментов могут посмотреть на достаточно футуристические варианты. Уверены, что они точно найдут отклик в ваших сердцах!

Давайте будет честными: почти каждый из нас задавался вопросами, которые волнуют человечество на протяжении о-о-чень долгого времени! Что появилось раньше – яйцо или курица?

Любопытство – двигатель человеческого прогресса. Именно желание находить ответы на такие и многие другие вопросы позволяло человечеству развиваться на протяжении всей своей истории. Как вы догадываетесь, вопросов, ответы на которые волновали и волнуют человечество – море, даже целый океан.

Мы же решили выбрать четыре волнующих человечество вопроса: “Что такое счастье?”, “В чем смысл жизни?”, “Что такое любовь?”, и “Как появилась жизнь на Земле?”. А за ответами мы попробовали обратиться к языковой модели GPT, которая знает много чего, как вы уже догадались. Но дать вам просто текстовые ответы, полученные от GPT – это было бы скучно, поэтому мы попросили нейросеть Midjourney визуализировать ответы GPT. Что из того получилось? 4 собранных воедино полотна перед вами, так что судите сами!

Продолжаем тему философии. Знаете, некоторые считают, что Земля стоит на трёх китах. Согласиться с этим непросто, зато гораздо легче согласиться с тем, что древнегреческая философия стоит как раз таки на трёх китах. И имена этих китов вы, вероятнее всего, знаете. Давайте, я начинаю, а вы заканчиваете: Арис… Тотель (кто-то фоном), Пла… Тон (кто-то фоном) и Сок… Рат (кто-то фоном). Отлично, всё вы знаете! Несмотря на то, что эти трое жили за несколько сотен лет до нашей эры, мы продолжаем говорить о них сегодня – в XXI веке уже нашей эры.

Раз их идеи все еще популярны и обсуждаемы сегодня, подумали мы, то почему бы нам не представить, как бы могли выглядеть эти трое в наши дни? Но как же их изобразить? Для вдохновения мы решили посмотреть, как выглядели наши трое счастливчиков. Густая борода, шевелюра… Хм, да это же современные хипстеры. Но у нас встал логичный вопрос: а справится ли наш художник Midjourney с такой задачей? Кажется, у него получилось. Но давайте признаем, что искусственный интеллект еще далеко не совершенен. Посмотрите внимательно на Платона – майки на левом плече нет, да и на руке то ли 6, то ли 7 пальцев. А может это просто у Midjourney такое чувство юмора? Остаётся только гадать! Справедливости ради отметим, что в последней версии нейросети Midjourney проблема с излишним количеством пальчиков практически решена, но мы не могли не показать вам именно такого Платона.

Как вы догадываетесь были свои философы-герои не только до нашей эры, но и во времена немного более близкие нам с вами. Мы только успели спросить у GPT о ребятах помоложе Аристотеля и Сократа, как он уже спешил рассказывать нам, кто такие Кант, Маркс и Ницше. “GPT, а скажи что-нибудь на философском!”

“Все, что меня не убивает, делает меня сильнее!” – так когда-то сказал Ницше.

Ну что, как свидетельствуют факты, искусственный интеллект Ницше не убил, а значит сделал его сильнее. Насколько? Настолько, что превратил его (ну и Канта с Марксом за компанию) в супергероев вселенной Marvel. Ну и как вам результат?

Казахская мифология корнями уходит ещё в доисламскую эпоху, когда наши предки верили, что все вокруг населено духами. Как известно, тюркоязычные народы до 960 года по вероисповеданию были язычниками — у них существовал целый пантеон различных богов, духов, существ, монстров и демонов. Эти создания могли жить среди людей, принимать всевозможные облики и управлять стихиями. Люди верили, что они также могут оказать влияние на жизнь человека и способны активно вмешиваться в окружающий мир.

Так смена дня и ночи, а также лета и зимы объяснялась тем, что змей айдахар, обитающий у корней мирового Древа Жизни Байтерек, каждый год проглатывает яйцо священной птицы Самрук — Солнце, которое та откладывает в кроне Байтерека. Так миф объяснял многое, чему человек не мог дать научное объяснение.

Систематически собирать и записывать материал исследователи начали только в XVIII веке во время этнографических экспедиций, к концу XVIII – началу XIX казахская фольклористика начала формироваться как самостоятельная область изучения. Справедливо будет сказать, что сегодня народные предания казахского народа вызывают большой интерес не только у специалистов, но и у самых широких слоев населения Казахстана. И не зря!

Отметим еще одну особенность казахской мифологии: во всех дошедших до нас рассказах почти отсутствует внешнее описание того, как выглядели мифические персонажи. Полагают, что связано это с самим способом передачи – в устном повествовании рассказчик описывал персонажей вскользь, нагнетая атмосферу и увлекая слушателя. Тем не менее, вы понимаете, что несмотря на все сложности персонажи нашей мифологии должны были находить в сознании наших предков какое либо визуальное воплощение. Поэтому мы не могли пройти мимо и не попросить искусственных интеллект показать нам, как выглядят по его мнению многочисленные мифологические герои. Мифология по своей сути фантастична, поэтому мы и попросили искусственный интеллект создать персонажей в стиле не менее фантастичном, а именно – в стиле стимпанка.

Для тех, кто не в курсе, а это я скорее для себя: стимпанк — это поджанр научной фантастики, который описывает события происходящие в мире, где паровые и другие сложные механические машины являются основной технологией.

Герой одной из самых известных казахских народных сказок. Получив благословение родителей, Ер-Тостик отправляется на поиски своих братьев, пропавших в год страшного джута. Когда Ер-Тостик вместе с братьями возвращается в родительский дом, их отец решает женить всех своих сыновей и ищет им девять невест-сестер. Так начинаются новые приключения Ер-Тостика, в которых ему приходится столкнуться и со страшной Жалмауыз кемпир, и с драконом Айдахаром, быть спасённым орлом и даже побывать в подземном царстве.

Злое демоническое существо в облике красивой молодой женщины с медным носом и медными когтями. Обладает чудовищной силой и громким пронзительным голосом, которым она убивает птиц и мелких животных.

Сохранились мифы об удачливых людях, сумевших победить Жезтырнак. По одному из них, охотник опознал Жезтырнак, когда вышедшая к его костру девушка все время закрывала нос рукавом, даже когда ела. После её ухода он положил у костра бревно, накрыл его одеждой, и спрятался на дереве. Когда ночью Жезтырнак вернулась и бросилась на бревно, охотник метким выстрелом убил демона.

Небесный дух, который является творцом окружающего мира и человека. Считается, что Тенгри всемогущ и всесилен, каждое его слово материализуется, превращается в дела, по его слову воздвигаются горы и наполняются моря. Он распоряжается людскими судьбами и только ему ведомо, когда должен родиться, как жить и когда должно умереть человеку.

Демоническое существо в образе старухи, людоедка, похитительница детей. Иногда входит в доверие к какой-нибудь девушке и ежедневно, втихаря, посасывает из ее колена кровь, пока не доводит несчастную до полного истощения.

Выступает стражем «страны смерти», и в некоторых волшебных сказках может помочь главному герою с поисками волшебных предметов и даже жениться.

Земное женское божество, доброжелательный дух. Перед родами, охраняя роженицу и младенца, Умай располагалась у входа на левой стороне юрты, считавшейся чистой.

Те или иные состояния детей связывались с действиями Умай. Если ребёнок улыбается во сне, это значит, что с ним разговаривает Умай, если плачет, значит его пугают злые духи, а Умай на время отлучилась.

Существо женского пола, нередко безобразное: толстая, волосатая, с торчащими изо рта острыми клыками, груди свисают чуть ли не до земли. На руках – длинные когти, во лбу – третий глаз. Обычно является людям на берегу, расчесывая волосы.

Считалось, что Албасты может наслать болезнь, ночные кошмары, но в особенности вредит роженицам и новорождённым.

Частый герой казахских сказок и коротких юмористических историй. В них Алдар-Косе, сын бедняка, добрый, находчивый и умный, обманывает и наказывает жадных богачей, лентяев, глупцов и даже шайтанов.

Народная любовь сделала его бессмертным и одним из узнаваемых борцов за справедливость у казахов, туркмен и узбеков.

Центральный персонаж одноимённого эпоса, повествующего о борьбе народа за независимость, утверждение справедливой и мирной жизни.

В первой части эпоса Алпамыс проходит состязания за свою невесту Барчин и в итоге женится на ней. Во второй говорится о его новом походе в чужие земли, семилетнем пребывании в темнице и возвращении на родину. В итоге он побеждает своих врагов и вновь объединяет народ под своей властью.

Как и у многих других народов, у казахов есть свой дракон — называется он айдахар. Образ европейских драконов – огнедышащих крылатых существ, обладающих мощными когтистыми лапами – не слишком схож с ним. Айдахар гораздо больше похож на огромную змею невероятных размеров. Не упоминает народный фольклор ни о его лапах, ни о крыльях, хотя в некоторых сказках айдахар имеет семь голов.

В 1900 году на шоколадной фабрике Theodor Hildebrandt & Sohn задались вопросом, какой может быть жизнь через 100 лет. В результате этих размышлений родилась серия из 12 карточек-наклеек, на которых изображалось, как может выглядеть мир в 2000 году.  Эта серия имела огромный успех, поэтому мы решили остановиться на 6 самых интересных сюжетах и немножко подробнее рассказать о них.

На информационном стенде к этому разделу вы можете познакомиться с оригинальными карточками, а мы же хотели бы быстренько пробежаться по 6 выбранным нами сюжетам. Погнали!

Сюжет первый. Возможность самостоятельно передвигаться по водной глади, кажется, всегда была заветной мечтой человечества. К счастью, теперь это возможно с водными лыжами, гидроциклами, каноэ, реактивными ранцами и т. д. 100 лет назад люди, например, видели возможным перемещение по воде при помощи гребных колес.

Двигаемся дальше! Суть следующего сюжета заключается в том, что немцы предполагали, что в 2000 году многие из нас будут обладать персональным летательным аппаратом. Да, Карл Ви́льгельм О́тто Ли́лиенталь считается одним из первых людей, успешно совершивших полет на летательном аппарате и сделал он это еще в 19 веке, однако персональные летательные аппараты, как мы видим, до сих пор не прижились в массах.

Следующее предсказание гласит: в 2000-ых будут существовать машины для создания хорошей погоды. Действительно, методы воздействия на погоду и климат уже проходят испытания. Сегодня, например, используется «облачная вакцинация», которая предназначена для предотвращения штормов или вызывания дождя в засушливые регионы.

Ну вот мы и подобрались к четвертому сюжету. Итак, что за загадочная субмарина на очередном изображении? А это пример подводного корабля для туристов. Предполагалось, что туристы садятся в небольшой корабль и могут наблюдать за подводной жизнью через большие оконные стекла. То, что ранее предназначалось только для военно-морского флота или морских биологов, теперь могут испытать и туристы, хотя современные подводные лодки выглядят немного по-другому, нежели предполагали немцы 100 лет назад. Однако во многих курортных регионах вы можете отправиться в путешествие на лодке со стеклянным дном.

Предпоследнее предсказание предполагает существование крытых городов. Ни буря, ни ливень, ни град, ни другие погодные явления не могут навредить такому городу – ведь дома защищены прочной крышей.

Ну и, наконец, мой личный фаворит: мобильные дома. Не собирать чемоданы, не нервничать во время путешествия и просто просыпаться утром где-то еще, в своих четырех стенах? Видимо, 100 лет назад именно так это и представлялось: движущийся многоквартирный дом, который тянет по рельсам паровоз. Сегодня такой передвижной дом, вероятно, назвали бы мобильным домом. Так что это видение будущего не так уж надуманно.

Итак, мы совершенно определенно можем заявить, что прямо сейчас мы с вами находимся на выставке “НейроКазахстан”, но кто из вас возьмётся сказать, что ждет нас дальше?

Неопределенность будущего – это вопрос, который волновал людей еще с давних времен и продолжает волновать сегодня. Да, на вопрос “Что будет завтра?” можно ответить более или менее уверенно, но вот попробуйте также уверенно спрогнозировать, что нас ждёт через годы и десятилетия – это задачка уже на порядок сложнее. Мы с вами живём в такое время, когда наш мир меняется очень динамично и, кажется, скорость, с которой происходят эти изменения, растет с каждым днём.

И тем не менее возможность заглянуть в будущее – это нечто очень заманчивое и интригующее, поэтому в этом разделе мы попросили нейросеть пофантазировать, как может выглядеть человек, окружающая нас природа и даже наши гаджеты в будущем. При этом мы попросили нейросеть рассмотреть два сценария развития будущего – позитивный и негативный. Мы верим в позитивный, но посмотреть на варианты не самого лучшего будущего тоже занимательно. Глядя на них, вероятно, можно более ответственно двигаться в будущее и помнить, что каждый из нас в ответе за будущее человечества. Надеемся, что вас этот раздел нашей экспозиции подтолкнет к каким-либо размышлениям и уже завтра вы начнёте, например, раздельно собирать мусор – а почему бы и нет?

Большое начинается с малого!

Любили ли вы историю в школе? Учитывая то, как любил её я, мне кажется, что любить ее должны все. Но я знаю, что это далеко не так. Зато многие из нас любят комиксы, поэтому мне кажется, что если бы заменить школьные учебники по истории журналами с комиксами по истории, то тогда, вероятно, историю мы бы любили на порядок больше.

Поэтому мы и решили предложить вам вот такой вот интересный формат подачи ключевых исторических событий. Но что же выбрать, о чем рассказать, на чем остановиться? Благо у нас есть GPT, которая и подсказала нам, о каких же событиях и даже целых эпохах нам надо обязательно поведать вам. Мы не знали, насколько хорошо получится у нейросети Midjourney создать комиксы по советам от GPT, но, кажется, они легко нашли общий язык. Поэтому если прогуливали или просто не любили историю в школе, то предлагаем изучить ее в нашем о-о-чень кратком экскурсе – может здесь и сейчас она не покажется вам такой уж скучной!

Читали ли вы когда-нибудь  “Триумфальную арку” Эриха Марии Ремарка? Я не читал, но не могу не привести цитату из этого романа:

“Мы слишком много времени торчим в комнатах. <…> Слишком много думаем в четырех стенах. Слишком много живем и отчаиваемся взаперти. А на лоне природы разве можно впасть в отчаяние?”

И ведь действительно. Давайте так: если вы выбирались на природу в течении последнего месяца, то нажмите кнопку “один” на вашем воображаемом аппарате, если выбирались на природу в течении последних шести месяцев, то нажмите кнопку “два”, а если нет, то это повод немножко задуматься.

Мы, конечно, безумно рады, что вы решили посетить наш выставочный проект, но давайте договоримся: как только у вас появится немного свободного времени, то обязательно выберемся на природу, куда-то подальше, чем в ближайший парк?

Как известно, в природе черпали и черпают вдохновение мно-о-огие художники. Интересно, какими же глазами на нее смотрит искусственный интеллект? Давайте дадим ему в руки кисти. Передать текстурное масло на холсте еще немного проблематично, как вы понимаете. Хотя и такое возможно, если бы мы подружили наши нейросети с 3D-принтером. А пока мы попросили искусственный интеллект ограничиться только акварельными красками.  Давайте будем честными, именно в этом разделе было бы очень легко ошибиться в том, кто же создал эти работы.

В продолжение темы хочется сказать, что акварельная природа, которая получилась у искусственного интеллекта, это, конечно, занимательно, но ещё интереснее смотреть на что-то родное, особенно немного другим взглядом. Во второй части этого раздела мы попросили нейросеть взглянуть на родные нам места глазами величайших художников. Степь в исполнении Ван Гога, Большое Алматинское озеро, нарисованное Рене Магриттом – интригующе, не правда ли? Давайте посмотрим, что получилось!

Во все времена были свои герои. Одними восхищались, других ненавидели, над третьими даже посмеивались. В этом разделе мы решили представить вам героев прошлого и настоящего.

Царица Томирис, Аль-Фараби, Абылай-хан, Чокан Валиханов, Абай Кунанбаев, Жамбыл Жабаев – всё это герои далекого и не очень далёкого прошлого, которые хорошо знакомы нам с вами и вызывают, вероятно, восхищение. Но как же лучше всего изобразить героев прошлого, какой стиль выбрать? Для героев прошлого, как нам кажется, лучше всего подойдет стиль из будущего, поэтому после обсуждений с нашим партнёром (искусственным интеллектом!) мы решили остановиться на стиле киберпанк. Но что же такое киберпанк? Киберпанк — направление фантастики, в котором описывается, как цифровые технологии, кибернетика и виртуальная реальность максимально плотно вошли в жизнь людей будущего. Кажется, что нейросеть хорошо понимает этот жанр!

Как вы догадались, были свои герои не только в прошлом, но есть и сегодня – и они рядом с нами. Доставщик еды, самокатчик и любитель марафонов – каждый из нас может относиться к ним по-своему, но все они плотно вошли в нашу жизнь. Учитывая то, что все относятся к ним по-разному, мы решили не изображать их в виде конкретных личностей. Почему бы нам не показать их в виде прекрасных животных, чтобы вы не судили их строго?

Надеемся, что вы еще не очень проголодались, ведь в этом разделе выставки вам придется сдерживать свои аппетиты. Можно не любить историю, быть безразличным к архитектуре, но вкусно покушать любят, кажется, все. Бесбармак, казы, курт – ну какая уж тут выставка? Так и хочется убежать на кухню или в ближайший ресторан, но вы держитесь, ведь мы подготовили для вас кое-что интересное!

В этом разделе предлагаем проверить вашу наблюдательность и, немного, интуицию. Из двух изображений, которые сопровождают каждое блюдо или продукт, одно является реальной фотографией, а второе сгенерировано нейросетью. Попробуйте догадаться в каждом случае, где реальное блюдо, а где искусственный интеллект пытается вас обмануть. А чтобы узнать правильный ответ, вам достаточно считать QR-код рядом с каждой из работ. Обращайте внимание на мелочи, ведь, как говорится, “дьявол в деталях”. Ну и если у вас с собой имеется, то достаньте, пожалуйста, салфеточку, чтобы вытирать слюнки, которые потекут от вида таких “вкусных” картинок. Приятного аппетита… Ой, то есть приятного просмотра!

Ну что, вот мы с вами и подошли к последнему разделу нашей выставки. Мы с вами, как носители языка, хорошо понимаем значения различных идиом, а вот у искусственного интеллекта с этим могут возникать проблемы. Хотя, давайте по порядку. Что же такое идиома?

Идиома (она же фразеологизм, она же устойчивое выражение) — это свойственное какому-то конкретному языку неделимое словосочетание, значение которого не вытекает из значений составляющих его компонентов. «Например?», – спросите вы. “взять себя в руки”, “голодный как волк”, “делать из мухи слона”, “ждать у моря погоды”, “знать как свои пять пальцев” – всё это идиомы, которые хорошо вам знакомы.

Так вот, мы с вами хорошо знаем идиомы и понимаем, какие значения за ними стоят. А вот у нейросети Midjourney есть определенные вопросы с пониманием этих фразеологизмов. Именно поэтому мы предложили нейросети отобразить то, каким образом сама Midjourney видит различные устойчивые выражения.

В этой части экспозиции предлагаем вам немного поиграть. Этикетки к работам мы умышленно повесили вверх ногами, чтобы вы могли спокойно угадывать идиомы самостоятельно, а не сразу же читать их названия! Приятного вам угадывания!

Двенадцатизначный цикл Зодиаков возник уже в конце V века до н. э., в этот же период возникают и первые зодиакальные гороскопы. Как видите, возможность предсказания будущего уже очень давно волнует человека.

Именно по этой причине мы решили совместить в этом разделе нашей экспозиции знаки зодиака, с чем бы вы думали? С картами Таро. Благо наш верный друг Midjourney позволяет и не такое вытворять. Каждая из картин представляет один из двенадцати знаков зодиака, как вы догадались. Чтобы узнать больше о каждом знаке, не поленитесь изучить информационный стенд, который сопровождает эту часть экспозиции! Интересно, соответствует ли описание вашего знака зодиака вашему же характеру и натуре? Я вот, например, весы – социальный и дипломатичный знак, который известен своим обаянием и добротой. Весы также известны своей нерешительностью и потребностью в равновесии. О-о-очень похоже на меня. А как у вас?

И, кстати, мы постарались анимировать все картины со знаками зодиака, создав для этого маску в Instagram. Воспользоваться ей просто: просто считайте QR-код, который расположился рядом с экспозицией знаков зодиака, и он приведет вас к маске в инстаграм. Если вдруг маска не работает, то советуем вам попробовать обновить инстаграм до последней версии. Да прибудет с вами сила!

Наверное, многие из вас любят разглядывать себя в зеркале или через фронтальную камеру вашего телефона, так ведь? Познание мира через исследование собственного образа было широко распространено среди мастеров кисти всех времен. Автопортреты писали не только художники-портретисты. Автопортрет позволял художнику проникать в глубины собственного сознания. Теперь у вас появился отличный ответ тем, кто обвиняет вас в большом количестве селфи и излишнем нарциссизме. “Ты ничего не понимаешь, это я так занимаюсь самопознанием!” – смело отвечайте обвинителю.

Игнорировать жанр автопортрета показалось нам непозволительной роскошью, поэтому оставалось ответить лишь на один вопрос: чьи же автопортреты нам было бы интересно отобразить? Создавая этот проект для вас, мы регулярно прибегали к созвонам через Google Meet и обсуждали рабочие моменты в Telegram. Так почему бы не изобразить автопортреты тех, без кого мы уже почти и не представляем свою жизнь. Поэтому мы и попросили искусственный интеллект изобразить то, какими бы могли быть автопортреты социальных сетей, мессенджеров, поисковых систем. Будем откровенными, они окружают нас каждый день, упрощая и усложняя нашу жизнь одновременно. Можно отказываться от них, игнорировать, но отрицать их важную роль сегодня нельзя. Поэтому мы и попросили Midjourney нарисовать нам, как бы могли выглядеть автопортреты Facebook, TikTok, ну или того же Яндекса.

Напомним, что проект “НейроКазахстан” мы реализовали совместно с нашими беларусскими коллегами из галереи FARBA в Минске. Именно поэтому нам захотелось создать в нашей экспозиции раздел, где бы были представлены самые известные образы, связанные с Беларусью.

Вот скажите честно, какие ассоциации у вас возникают при упоминании этой страны? Картошечка и драники из неё, Беловежская пуща и зубры, которые живут в ней, васильки, которые украшают беларусские поля, и аисты, которые заставляют с особым трепетом смотреть в беларусское небо. Наверное, многие из нас представляют, как выглядит всё из вышеперечисленного, однако давайте посмотрим, как могли бы видеть Беларусь гениальные художники различных эпох. В этом разделе мы попросили нейросеть Midjourney показать то, как могли бы выглядеть ассоциативные символы Беларуси, если бы их изображали известнейшие мастера в истории искусства.

В этом разделе найдете отсылки к картинам Леонардо да Винчи, Винсента Ван Гога, Рене Магритта, Энди Уорхола и Ивана Шишкина, которые для вашего удобства мы расположили прямо на информационном стенде. Давайте быстрее знакомиться!

Ой, кстати, чуть не забыл: эти картины интерактивные! Вы можете оживить их через маску инстаграм, который как вы понимаете должен быть установлен на вашем телефоне. Для этого достаточно считать QR-код, который приведет вас прямо к маске или же зайти в профиль @farba.gallery, открыть раздел с масками и найти маску с названием “НейроБеларусь”. Если вдруг что-то не получается, то смело обращайтесь за помощью к администратору. Если всё получилось, то смело нажимайте на картины на экране своего смартфона – они будут менять фоны, а если будет нажимать прямо на васильки, картошку или драники, то произойдет та-а-акое…

Мы постарались сделать ваше посещение проекта немножко более полезным и, надеемся, занимательным. Хочется верить, что у нас получилось. Не забудьте подписаться на наши социальные сети, которые найдете прямо на страничке с аудиогидом. Наши социальные сети всегда открыты для ваших конструктивных пожеланий и замечаний по аудиогиду, да и по всему выставочному проекту в целом.

Спасибо, что сегодня были с нами! А теперь приглашаем вас погрузиться в атмосферу иммерсивного фильма “Цифровая эволюция”, который был специально создан для этого выставочного проекта. Приятного просмотра!

The audio guide is quite easy to use, and listening to it through headphones is even better. If you have any with you, we will be grateful if you use them. Pay attention to the labels of the exhibits – if you see an icon with headphones and a number on the label, feel free to switch to the track with the corresponding number in our audio guide.

The exhibition, which you will soon begin to get acquainted with, is notable for the fact that almost all of the works presented are completely created by artificial intelligence. Artificial intelligence is everywhere in our project – even the text of the press release for the exhibition was more than 70% created by artificial intelligence.

The exposition of the exhibition is more than 120 paintings that show the vision of Kazakhstan and not only through the eyes of artificial intelligence. Guests of the project will be able to see an alternative vision of nature, architecture and cuisine of our country, created with the help of neural networks.

Let’s figure out what artificial intelligence is? This is a type of computer technology that helps machines think and act like humans. Artificial intelligence as a branch of science officially saw the light of day in 1956.

To begin using artificial intelligence, it must first be trained based on large data sets that have typically been collected and filtered by humans. It is worth mentioning that after any artificial intelligence model appears, various rules regarding ethics, cultural characteristics, as well as features of religion and politics are additionally applied to it.

As for practical applications, we think it’s no secret to you that artificial intelligence is used in different ways. For example, it can be used to recognize patterns, make decisions and solve problems, recommend products from your favorite online store, or help doctors diagnose diseases. Artificial intelligence can also be used to control machines, and here we are not only talking about a self-driving Tesla, but also, for example, about a robotic arm.

Artificial intelligence may be viewed differently, but it seems clear that it has enormous promise in medicine, science, the technology sector, and many other areas. In short, artificial intelligence is an amazing technology that is becoming more and more important in our lives.

Now let’s talk about something without which the entire exhibition project probably would not have happened. And now we’re not just talking about paintings! We used artificial intelligence to generate ideas, create information stands for the exhibition, and even write a press release. So, our heroes are AI systems – GPT and Midjourney.

What is GPT? GPT is a large linguistic model that can generate various formats, ranging from texts (like, “GPT, write me a love song!”) to program code (“Hey, GPT, write me the code for the game where the ball will fly between the walls!”). For example, GPT version 3 was trained on a huge array of texts and code – almost 45 gigabytes of text data. And this is not 45 gigabytes of videos with cats, just like that!

The generation of text responses occurs through understanding the next word after the user enters it, so it generates the answer word by word, selecting, as it were, the most likely next word based on the gigabytes of data it has studied. Essentially, this is a predictive language model that predicts the answer, but sometimes makes mistakes, since it itself does not know how to think. So be careful with GPT!

The second tool to which we owe numerous paintings in this exhibition is the Midjourney neural network. Midjourney is an image generation technology that was trained on a large array of images. The model herself can distinguish between styles, colors, sizes, formats and much more – you can see this for yourself when you walk through our exhibition.

Midjourney works on the principle of generating an image from scratch by combining a huge number of elements. An interesting fact for you: not all images of popular characters can be fully drawn by the model, for example, Carlson, who lives on the roof. That is, Midjourney depicts Carlson as a well-fed man with a helicopter or a fan on his back. If you are interested or have nothing else to do, you can try to create Carlson yourself using Midjourney.

These are not all the technologies that we used to create this exhibition project, but we said about the main ones. Let’s move on!

The section you are now introduced to is alternative architecture. The ancient art of designing and constructing various buildings and structures is all about architecture, without which it is impossible to imagine our lives today.

It is difficult to say exactly when this science was born, but we can say for sure that we have already been living side by side with this science for several millennia. During this time, what kind of architectural transformations and quirks has man seen! Let’s be honest, it’s already very difficult to surprise us. It has always been interesting to imagine some architectural objects in landscapes that are unusual for them or created from an alternative material, don’t you agree?

This is exactly what we did in this section. What happens if we imagine the most famous brainchild of the brilliant Catalan architect Antonio Gaudi, the Sagrada Familia temple built of marble and place it on the bottom of the ocean? Thanks to the Midjourney neural network, we can do this.

We also decided to look at a masterpiece of Australian and world architecture, namely the Sydney Opera House. As you may remember, this building has a unique series of sail-like shells that form the roof, making the theater unlike any other building in the world. The Opera House opened in 1973, and in 2007 it was included in the UNESCO list of World Heritage Sites and, by the way, is the only building from the 1970s with this status. In addition, the building was a candidate for inclusion in the list of “Seven New Wonders of the World”, but lost in the finals. We asked Midjourney to depict this miracle in the style of magical realism – and, it seems to us, the neural network coped with the task 100 percent. The theater turned out to be like a ship with numerous sails.

We couldn’t ignore Kazakh architecture. In this part of the exhibition you will find, for example, the Ascension Cathedral in Almaty, built of glass, and even in a neo-futuristic style. Here you will also find “Baiterek”, which means a young, strong, growing tree and symbolizes a state that has preserved its historical roots, has strong support and aspirations for future prosperity. Very close you will see Khan Shatyr. Many of you probably know that Khan Shatyr is the largest tent in the world and is even included in the Guinness Book of Records. Only in the image generated by the neural network, we asked to combine it with the peaked headdress of the khan – murak. How do you like the result?

For physics lovers, we asked artificial intelligence to combine the building of the Nur Alem Museum of Future Energy in Astana with Nikola Tesla’s plasma lamp. The brilliant scientist definitely gives it a “like”! But for lovers of an active lifestyle, we asked to offer something original for the legendary “Medeu” – we hope that the neural network managed to surprise you. It was hard to pass by the Koktobe TV tower, because this year marks 40 years since the completion of the construction of this amazing facility – an anniversary, no matter how you look at it! This year, the anniversary is also celebrated by The Walt Disney Company, an American transnational media corporation founded by brothers Walter and Roy Disney in 1923 as a small animation studio. It seems like it was yesterday, but today Disney is already 100 years old. Because of these two wonderful anniversaries, we asked the neural network to design “Koktobe” for us in the form of a traditional screensaver for Disney cartoons.

We also decided to show you the Central State Museum of Kazakhstan. The modern building was built in 1985, and we asked the neural network to imagine how the museum building could look like if it had been built in 2085. Who knows, maybe that’s how it will look at the end of this century?

Well, all this monumental architecture is wonderful, but where would we be without our own yurt? We tried not to particularly limit the imagination of our friend, the Midjourney neural network, so here both conservatives will find traditional yurt options in the exhibition to their liking, and lovers of experiments can look at quite futuristic options. We are sure that they will definitely find a response in your hearts!

Let’s be honest: almost every one of us has asked ourselves questions that concern humanity for a oh-so-long time! What came first – the egg or the chicken?

Curiosity is the engine of human progress. It was the desire to find answers to such and many other questions that allowed humanity to develop throughout its history. As you can guess, there is a sea, even a whole ocean, of questions, the answers to which have been and still are worrying mankind.

We decided to choose four questions that concern mankind: “What is happiness?”, “What is the meaning of life?”, “What is love?”, and “How did life on Earth come to be?”. And for answers, we tried to turn to the GPT language model, which knows a lot of things, as you may have guessed. But giving you just textual answers from GPT would be boring, so we asked the Midjourney neural network to visualize GPT’s answers. What did it come up with? The four put together canvases in front of you, so judge for yourself!

Let’s continue with philosophy. You know, some people believe that the Earth stands on three whales. It is not easy to agree with this, but it is much easier to agree with the fact that ancient Greek philosophy stands on three whales. And you probably know the names of these whales. Let me start and you finish: Aris… totle, Pla… to and Soc… rates. Great, you know everything! Even though these three lived several hundred years before our era, we are still talking about them today – in the 21st century AD.

Since their ideas are still popular and discussed today, we thought, why don’t we imagine what these three might look like today? But how do we depict them? For inspiration, we decided to take a look at what our three lucky men looked like. The thick beards, the hair… Hmmm, isn’t it the modern day hipsters? But we had a logical question: Can our artist Midjourney do it? It seems he did. But let’s face it, artificial intelligence is far from perfect. Look carefully at Plato – there is no T-shirt on his left shoulder, and his hand has either 6 or 7 fingers. Or maybe it’s just Midjourney’s sense of humor. We can only guess! To be fair, in the latest version of Midjourney neural network the problem with the excessive number of fingers is practically solved, but we couldn’t help but show you just such Plato.

As you might guess, there were philosopher-heroes not only before our era, but also in times a little closer to you and me. We only had time to ask GPT about the guys younger than Aristotle and Socrates, when he was already in a hurry to tell us who Kant, Marx and Nietzsche were. “GPT, say something philosophical!”

“What doesn’t kill me, makes me stronger!” – that’s what Nietzsche once said.

Well, as the facts show, artificial intelligence did not kill Nietzsche, which means it made him stronger. How much? So much so that he turned him (and Kant and Marx for company) into superheroes of the Marvel universe. So, how do you like the result?

Kazakh mythology dates back to the pre-Islamic era, when our ancestors believed that everything around was inhabited by spirits. As is known, the Turkic-speaking peoples before 960 were pagans by religion – they had a whole pantheon of various gods, spirits, creatures, monsters and demons. These creatures could live among people, take on all sorts of forms and control the elements. People believed that they could also influence a person’s life and were able to actively intervene in the world around them.

Thus, the change of day and night, as well as summer and winter, was explained by the fact that the Aydahar the dragon, which lives at the roots of the world Tree of Life Baiterek, every year swallows the egg of the sacred bird Samruk – the Sun, which it lays in the crown of Baiterek. So the myth explained many things that man could not give a scientific explanation.

Researchers began to systematically collect and record material only in the 18th century during ethnographic expeditions; by the end of the 18th – beginning of the 19th, Kazakh folkloristics began to take shape as an independent field of study. It is fair to say that today the folk legends of the Kazakh people are of great interest not only among specialists, but also among the broadest segments of the population of Kazakhstan. And for good reason!

Let us note one more feature of Kazakh mythology: in all the stories that have reached us, there is almost no external description of what the mythical characters looked like. It is believed that this is due to the very method of transmission – in oral narration, the narrator described the characters in passing, building up the atmosphere and captivating the listener. Nevertheless, you understand that despite all the difficulties, the characters of our mythology had to find some kind of visual embodiment in the minds of our ancestors. Therefore, we could not pass by without asking artificial intelligence to show us what numerous mythological heroes look like in their opinion. Mythology is inherently fantastic, which is why we asked artificial intelligence to create characters in an equally fantastic style, namely, the steampunk.

For those who don’t know, and this is definitely me: steampunk is a subgenre of science fiction that describes events taking place in a world where steam and other complex mechanical machines are the primary technology.

The hero of one of the most famous Kazakh folk tales. Having received the blessing of his parents, Er-Tostik goes in search of his brothers, who disappeared in the year of the terrible jute (jute is a mass grazing caused by icy pastures or heavy snowfall making it difficult to graze livestock). When Er-Tostik returns to his parents’ house with his brothers, their father decides to marry all his sons and looks for nine sister brides for them. This is how Er-Tostik’s new adventures begin, in which he has to face the terrible Zhalmauyz kempir and the dragon Aydahar, be saved by an eagle and even visit the underworld.

An evil demonic creature in the guise of a beautiful young woman with a copper nose and copper claws. She has monstrous strength and a loud, piercing voice, with which she kills birds and small animals.

Myths have been preserved about lucky people who managed to defeat Zheztyrnak. According to one of them, the hunter identified Zheztyrnak when the girl who came out to his fire kept covering her nose with her sleeve, even when she was eating. After she left, he placed a log by the fire, covered it with clothes, and hid in a tree. When Zheztyrnak returned at night and threw herself on the log, the hunter killed the demon with a well-aimed shot.

Heavenly spirit, which is the creator of the surrounding world and man. It is believed that Tengri is omnipotent, his every word materializes, turns into deeds, according to his word mountains are erected and seas are filled. He controls people’s destinies and only he knows when a person should be born, how to live and when a person would die.

A demonic creature in the form of an old woman, a cannibal, a child abductor. Sometimes she gains confidence in some girl and every day, on the sly, he sucks blood from her knee until he brings the unfortunate woman to complete exhaustion.

She acts as a guardian of the “land of death”, and in some fairy tales she can help the main character with the search for magical objects and even get married.

Earthly female deity, benevolent spirit. Before giving birth, guarding the woman in labor and the baby, Umai was located at the entrance on the left side of the yurt, which was considered clean.

Certain states of the children were associated with the actions of Umai. If a child smiles in a dream, it means that Umai is talking to him, if he cries, it means that evil spirits are frightening him, and Umai has gone away for a while.

A female creature, often ugly: fat, hairy, with sharp fangs protruding from its mouth, breasts hanging almost to the ground. There are long claws on the hands, and a third eye in the forehead. Usually appears to people on the shore, combing her hair.

It was believed that Albasty could cause illness and nightmares, but was especially harmful to women in labor and newborns.

A frequent hero of Kazakh fairy tales and short humorous stories. In them, Aldar-Kose, the son of a poor man, kind, resourceful and smart, deceives and punishes the greedy rich, lazy people, fools and even shaitans.

People’s love made him immortal and one of the recognizable fighters for justice among the Kazakhs, Turkmen and Uzbeks.

The central character of the epic of the same name, which tells about the people’s struggle for independence and the establishment of a just and peaceful life.

In the first part of the epic, Alpamys competes for his bride Barchin and eventually marries her. The second talks about his new campaign in foreign lands, his seven-year stay in prison and his return to his homeland. As a result, he defeats his enemies and once again unites the people under his rule.

Like many other peoples, the Kazakhs have their own dragon – it’s called Aydahar. The image of European dragons – fire-breathing winged creatures with powerful clawed paws – is not very similar to it. Aydahor is much more like a huge snake of incredible size. Folklore does not mention either its paws or wings, although in some fairy tales Aydahar has seven heads.

In 1900, the chocolate factory Theodor Hildebrandt & Sohn wondered what life might be like in 100 years. As a result of these thoughts, a series of 12 sticker cards was born that depicted what the world might look like in the year 2000. This series was a huge success, so we decided to focus on the 6 most interesting stories and talk a little more about them.

At the information stand for this section you can get acquainted with the original cards, but we would like to quickly go over the 6 plots we have chosen. Let’s go!

The first plot. The ability to independently move across the surface of the water seems to have always been the cherished dream of mankind. Fortunately, this is now possible with water skis, jet skis, canoes, jetpacks, etc. One hundred years ago, people, for example, saw it possible to move on water using paddle wheels.

Let’s move on! The gist of the next story is that the Germans assumed that in the year 2000 many of us would have personal aircraft. Yes, Karl Wilhelm Otto Lilienthal is considered one of the first people to successfully fly using aircraft and he did this back in the 19th century, but personal aircraft, as we see, have not yet taken root among the masses.

The next prediction is that in the 2000s there will be machines to create good weather. Indeed, methods for influencing weather and climate are already being tested. Today, for example, “cloud vaccination” is used, which is designed to prevent storms or bring rain to dry regions.

Well, here we come to the fourth plot. So, what is this mysterious submarine in the next image? And this is an example of a submarine ship for tourists. Tourists were supposed to board a small ship and be able to observe underwater life through large glass windows. What was previously reserved for the Navy or marine biologists can now be experienced by tourists, although modern submarines look a little different than the Germans imagined one hundred years ago. However, in many resort areas you can take a trip on a glass-bottomed boat.

The penultimate prediction suggests the existence of covered cities. Neither storm, nor rain, nor hail, nor other weather phenomena can harm such a city – after all, the houses are protected by a strong roof.

And finally, my personal favorite: mobile homes. Not packing your bags, not being nervous while traveling and just waking up in the morning somewhere else, within your own four walls? Apparently, one hundred years ago this is exactly how it was imagined: a moving apartment building pulled by a steam locomotive along the rails. Today, such a mobile home would probably be called a mobile home. So this vision of the future is not so far-fetched.

So, we can definitely say that we are now in the NeuroKazakhstan exhibition, but who among you will be able to say what awaits us next?

The uncertainty of the future is an issue that has worried people since ancient times and continues to worry us today. Yes, to the question “What will happen tomorrow?” you can answer more or less confidently, but try to also confidently predict what awaits us in years and decades – this task is already an order of magnitude more difficult. You and I live in a time when our world is changing very dynamically and, it seems, the speed at which these changes are occurring is growing every day.

Nevertheless, the opportunity to look into the future is something very tempting and intriguing, so in this section we asked the neural network to imagine what a person, the nature around us, and even our gadgets might look like in the future. At the same time, we asked the neural network to consider two scenarios for the development of the future – positive and negative. We believe in the positive, but it’s also interesting to look at the options for a less than ideal future. Looking at them, we can probably move more responsibly into the future and remember that each of us is responsible for the future of humanity. We hope that this section of our exhibition will prompt you to some thoughts and tomorrow you will start, for example, collecting garbage separately – and why not? Big things start small!

Did you love history in school? Given how much I loved it, it seems to me that everyone should love it. But I know that’s far from true. But many of us love comic books, so it seems to me that if we replaced school history books with magazines with comic books about history, we would probably love history a lot more.

That’s why we decided to offer you this interesting format for presenting key historical events. But what to choose, what to talk about, what to dwell on? Fortunately, we have GPT, which told us what events and even entire eras we should definitely tell you about. We didn’t know how well the Midjourney neural network would be able to create comics based on advice from GPT, but it seems they easily found a common language. Therefore, if you skipped or simply didn’t like history at school, then we suggest studying it in our very short excursion – maybe here and now it won’t seem so boring to you!

Have you ever read Arch of Triumph by Erich Maria Remarque? I haven’t read it, but I can’t help but quote from the novel:

“We live in rooms too much… <…>. We think too much in rooms. We make love too much in rooms. We despair too much in rooms. Can you despair in the open?”

Well, it’s true.. Let’s do this: if you went out into nature during the last month, then press the “one” button on your imaginary device, if you went out into nature over the last six months, then press the “two” button, and if not, then this is a reason to think a little.

We, of course, are incredibly glad that you decided to visit our exhibition project, but let’s agree: as soon as you have some free time, we’ll definitely get out into nature, somewhere further away than the nearest park?

As you know, many artists have drawn and continue to draw inspiration from nature. I wonder what eyes artificial intelligence looks at her with? Let’s give him some brushes. Transferring textured oil onto canvas is still a little problematic, as you can imagine. Although this is also possible if we connected our neural networks with a 3D printer. In the meantime, we asked artificial intelligence to limit itself only to watercolors. Let’s be honest, this is the section where it would be very easy to make a mistake about who created these works.

Continuing the topic, I would like to say that the watercolor nature that artificial intelligence produced is, of course, entertaining, but it’s even more interesting to look at something familiar, especially with a slightly different look. In the second part of this section, we asked the neural network to look at our native places through the eyes of the greatest artists. The steppe painted by Van Gogh, the Great Almaty Lake painted by Rene Magritte – intriguing, isn’t it? Let’s see what we got!

All times have had their heroes. Some were admired, others were hated, and others were even laughed at. In this section we decided to introduce you to the heroes of the past and present.

Queen Tomiris, Al-Farabi, Abylai Khan, Chokan Valikhanov, Abai Kunanbaev, Zhambyl Zhabaev – all these are heroes of the distant and not very distant past who are well known to you and me and probably cause admiration. But what is the best way to portray the heroes of the past, what style to choose? For heroes of the past, it seems to us that a style from the future would be best suited, so after discussions with our partner (artificial intelligence!) we decided to go with the cyberpunk style. But what is cyberpunk? Cyberpunk is a genre of fiction that describes how digital technologies, cybernetics and virtual reality have entered the lives of people of the future as closely as possible. It seems that the neural network understands this genre well!

As you guessed, there were heroes not only in the past, but also today – and they are next to us. Food delivery person, scooter rider and marathon enthusiast – each of us can relate to them differently, but they have all become a part of our lives. Given that everyone relates to them differently, we decided not to portray them as specific individuals. Why don’t we show them as beautiful animals so that you don’t judge them harshly?

We hope you are not too hungry yet, because in this section of the exhibition you will have to curb your appetites. You may not like history or be indifferent to architecture, but it seems like everyone loves delicious food. Besbarmak, kazy, kurt – what kind of exhibition is this? You just want to run to the kitchen or to the nearest restaurant, but hold on, because we have prepared something interesting for you!

In this section, we propose to test your powers of observation and, a little, intuition. Of the two images that accompany each dish or product, one is a real photo and the other is generated by a neural network. Try to guess in each case where the real dish is and where the artificial intelligence is trying to trick you. And to know the right answer, you only need to scan a QR code next to each of the works. Pay attention to the small things, because, as they say, “the devil is in the details”. And if you have it with you, please get a napkin to wipe your saliva, which will flow from the sight of such tasty pictures. Enjoy your meal… Err, we mean, enjoy watching!

Well, now we have come to the last section of our exhibition. You and I, as native speakers, understand the meanings of various idioms well, but artificial intelligence may have problems with this. Let’s go in order, though. What is an idiom?

An idiom (aka phraseology, aka a stable expression) is an indivisible word combination peculiar to a particular language, the meaning of which is not derived from the meanings of its components. “For example?”, – you ask. “pull yourself together”, “hungry like a wolf”, “make a big deal out of a fly”, “wait by the sea for the weather”, “know like the five fingers” – all these are idioms that are familiar to you.

So, you and I know idioms well and understand the meanings behind them. But the Midjourney neural network has certain issues with understanding these phraseological units. That is why we proposed that the neural network display how Midjourney itself sees various stable expressions.

In this part of the exhibition we invite you to play a little. We deliberately hung the labels for the works upside down, so that you can easily guess the idioms yourself, and not immediately read its titles! Happy guessing!

The twelve-digit cycle of the Zodiacs arose already at the end of the 5th century BC, during the same period the first zodiac horoscopes appeared. As you can see, the possibility of predicting the future has been exciting people for a very long time.

It is for this reason that we decided to combine the signs of the zodiac in this section of our exhibition, with what do you think? With Tarot cards. Fortunately, our faithful friend Midjourney allows us to do something else. Each of the paintings represents one of, you guessed it, the twelve zodiac signs. To learn more about each sign, take the time to explore the information board that accompanies this part of the exhibition! I wonder if the description of your zodiac sign matches your character and nature? For example, I am a Libra – a social and diplomatic sign that is known for its charm and kindness. Libras are also known for their indecisiveness and need for balance. Oooh, very similar to me. And how about you?

And, by the way, we tried to animate all the pictures with zodiac signs, creating a mask for this on Instagram. It’s easy to use: just read the QR code located next to the zodiac signs display, and it will take you to the mask on Instagram. If suddenly the mask does not work, we advise you to try updating Instagram to the latest version. May the force be with you!

Probably many of you like to look at yourself in the mirror or through the front camera of your smartphone, right? Understanding the world through the study of one’s own image was widespread among masters of the brush of all times. Self-portraits were not only painted by portrait artists. Self-portrait allowed the artist to penetrate into the depths of his own consciousness. Now you have a great answer to those who accuse you of taking too many selfies and being too narcissistic. “You don’t understand anything, this is how I engage in self-knowledge!” – boldly answer the accuser.

Ignoring the genre of self-portrait seemed to us an unaffordable luxury, so there was only one question left to answer: whose self-portraits would we be interested in displaying? While creating this project for you, we regularly called via Google Meet and discussed work issues on Telegram. So why not depict self-portraits of those without whom we can hardly imagine our lives. That’s why we asked artificial intelligence to depict what self-portraits of social networks, instant messengers, and search engines might look like. They surround us every day, simplifying and complicating our lives at the same time. You can refuse them, ignore them, but their important role today cannot be denied. That’s why we asked Midjourney to draw us what self-portraits from Facebook, TikTok, or even Yandex might look like.

We would like to remind you that we realized the project “NeuroKazakhstan” together with our Belarusian colleagues from the FARBA Gallery in Minsk. That is why we wanted to create a section in our exhibition where the most famous pictures related to Belarus would be presented.

Tell me honestly, what do you associate with this country? Potatoes and pancakes from it, Białowieża Forest and European bison that live in it, cornflowers that decorate the Belarusian fields, and storks that make you look at the Belarusian sky with special awe. Probably many of us imagine how all this looks like, but let’s see how brilliant artists of different epochs could see Belarus. In this section we asked the neural network Midjourney to show how the associative symbols of Belarus could look like if they were depicted by the most famous masters of art history.

In this section you will find references to paintings by Leonardo da Vinci, Vincent Van Gogh, Rene Magritte, Andy Warhol and Ivan Shishkin, which we have placed right on the information stand for your convenience. Let’s get acquainted!

By the way, I almost forgot: these paintings are interactive! You can animate them through the Instagram mask, which you should have installed on your phone. It is enough to scan the QR code that will lead you directly to the mask, or go to the profile @farba.gallery, open the section with masks and find the mask with the name “NeuroBelarus”. If something suddenly does not work, do not hesitate to ask the administrator for help. If everything worked, then boldly click on the pictures on the screen of your smartphone – they will change the backgrounds, and if you click directly on cornflowers, potatoes or pancakes – just see what happens!

We tried to make your visit to the project a little more useful and, we hope, entertaining. I want to believe that we succeeded. Don’t forget to subscribe to our social networks, which you will find directly on the page with the audio guide. Our social networks are always open to your constructive wishes and comments on the audio guide, and on the entire exhibition project as a whole.

Thank you for being with us today! And now we invite you to immerse yourself in the atmosphere of the immersive movie “Digital Evolution”, which was specially created for this exhibition project. Enjoy watching!